Những điều cần biết về lễ hợp tự

Lễ hợp tự 

Hợp tự ở đây có nghĩa là: Rước tiền linh các đời vào thờ chung trong cùng một nhà thờ của đại tôn hay của từng tiểu chi.

nhung-dieu-can-biet-ve-le-hop-tu-2

  • Thẹo phong tục cổ truyền: Năm đời tống giỗ, hay “Ngũ đại mai Thần chủ” (đến đời 5 thì chôn Thần chủ) thực chất chỉ có 4 đời, tức là làm giỗ cha mẹ (đời 2), ông bà (đời 3), cụ ông cụ bà (hay cố đời 4), và kỵ (hay can đời 5). Cao hơn kỵ gọi chung là tiên tổ thì không cúng giỗ nữa, mà rước tất cả Thuỷ tổ, tiên tổ các đời vào chung một nhà thờ mỗi năm tế một lượt. Thần chủ được đề là hiển khảo, hiển tỷ, đến khi người con trưởng chết, cháu đích tôn cúng ông bà, đối Thần chủ là hiển tổ khảo, hiển tổ tỷ, đến lượt cháu trưởng mất, chắt trưởng tiếp tục thờ cụ (cô) là hiển tằng tổ khảo (hoặc tỷ), chít trưỏng thờ kỵ (can) là hiển cao tổ khảo (hoặc tỷ). Sau 5 đời thì rước vào nhà thờ tổ rồi chôn Thần chủ đó đi, trong nhà thờ tổ chỉ để duy nhất có một ngôi Thần chủ cao nhất (Thuỷ tổ hoặc tiên tổ bậc cao nhất của nhà thờ chi đó, gọi là “vĩnh thế Thần chủ”).

– Theo phong trào Duy Tân (đầu thế kỷ XX): Gộp chung tất cả tiên tổ của nhiều đời lại để tế chung thay cho từng lễ giỗ, đó là hình thức hợp tự cổ truyền. Song trong phong tục đó còn có nhiều điều bất tiện: Chỉ con trưởng, cháu trưởng, chắt trưởng… nối dòng qua nhiều đời mới được thờ ở nhà thờ chính. Vì vậy con, cháu, chắt những ông con thứ qua nhiều đời phải xây nhiều nhà thờ lớp con thứ, lớp cháu thứ, lớp chắt thứ… Nếu cứ thế tiếp tục mãi, thì có nơi số nhà thờ còn nhiều hơn cả số nhà ở của người trần. Chính vì lẽ trên nên hồi đầu thế kỷ XX đến trước Cách mạng tháng Tám năm 1945 ở nhiều nơi đã có phong trào tiến hành hợp tự vào các nhà thờ họ. Dẫu cửa trưỏng hay cửa thứ, sau khi mất, hết vòng táng, đều được rước linh vị vào thờ ở nhà thờ chung của họ. Linh vị xếp theo thế thứ trên dưới. Đến ngày giỗ người nào, thì đưa linh vị người đó vào hàng giữa theo thứ bậc,- cúng xong lại xếp vào vị trí cũ.

  Lễ đặt tên con của người Êđê

Việc hợp tự như vậy, trước là hợp với tâm linh, con cái ở dưới chân cha mẹ, cháu chắt về với tổ tiên, tượng trưng sự đoàn tụ ở cõi âm, sau nữa là thuận tiện cho việc chung sức hương khói, gắn bó thêm mốì tình ruột thịt trong nội thân. Song thực tế cũng có những gia đình, kinh tế dồi dào hơn, lại ở cách xa nhà thờ, đi lại bất tiện, họ cúng riêng tiện hơn nên không hợp tự. Do đó, ngày nay nên vận động hợp tự theo nguyên tắc hoàn toàn tự nguyện.