VĂN KHẤN LỄ THƯỢNG THỌ
Ý nghĩa:
Thượng thọ hay Lễ mừng thượng thọ hay Lễ khao thượng thọ là lễ mừng thọ các cụ già có độ tuổi từ 80 tuổi trở lên (những người được xem là sống lâu) do con cháu của họ tổ chức. Đồng thời cũng là lễ mừng của con cháu, vì theo quan niệm đạo đức và tôn giáo, cha mẹ có sống lâu thì con cháu mới được phụng dưỡng, thể hiện đạo hiếu.
Thượng thọ được coi là một trong những nét truyền thống của người Việt Nam, thể hiện đạo lý làm người “uống nước nhớ nguồn”, “kính trọng người già cả” và đền đáp công ơn sinh thành, dưỡng dục của bậc ông bà, cha mẹ và là một nét đẹp của văn hóa Việt Nam.
Trong xã hội truyền thống của người Việt, vào dịp đầu năm, đón xuân mới người ta thường tổ chức khao thượng thọ (thường là vào dịp Tết Nguyên Đán – khoảng mồng Hai Tết). Lễ khao thượng thọ được tổ chức trong gia đình và chủ yếu mang tính gia đình (hoặc dòng tộc, gia tộc), khác với lễ lên lão (gọi là lễ ra nhiêu), diễn ra ở đình làng, chủ yếu mang tính xã hội.
Bên cạnh việc sửa lễ để cáo Gia tiên, con cháu cũng sắm lễ để đem ra đình lễ Thần, gọi là bái tạ Thần Hưu (tạ ơn Thánh Thần đã phù hộ cho ông bà hoặc cha mẹ (người được làm lễ thương thọ) được sống lâu). Mâm cỗ sang trọng hay đơn giản tùy vào tấm lòng thành và điều kiện của con cháu, tuy nhiên cũng giống như những tục lệ cúng, giỗ của người Việt thì mâm cỗ cần phải có các thành phần như xôi, chè, trà, rượu, hoa quả như: chuối, cau, trầu,…Các món cúng như gà, thịt heo, chả,…hoặc heo quay nguyên con, bánh sinh nhật, đào (nếu có điều kiện).
Trong lễ thượng thọ, cha mẹ trong y phục trang trọng, thường là y phục khăn đóng, hài (trang phục có màu đồng nhất, màu đỏ hoặc màu vàng) ngồi trên sập kê giữa nhà, hoặc ngồi trước bàn thờ, linh vị hay nơi sang trọng nhất trong căn nhà như gian chính…con cháu lần lượt đến kính cẩn dâng rượu (thọ) và đào (tiên), rồi lễ bái cha mẹ, sau đó mời các cụ dự tiệc mừng. Trong lễ này, ngoài con cháu trong nội bộ gia đình, còn có họ hàng nội ngoại gần xa, lân gia và khách mời đến chúc mừng, chứng kiến niềm hạnh phúc của các cụ và con cháu. Tiếp đến là màn con cháu, khách mời dâng quà tặng thượng thọ cho các cụ.
Sắm lễ thắp hương:
Mâm lễ đem ra đình gồm: Hương thơm, hoa quả, xôi gà, vàng mã,…
Trong Lễ thượng thọ không thể thiếu được văn khấn yết cáo Tổ tiên.
Văn khấn yết cáo Tổ tiên
(trong Lễ thượng thọ)
Nam Mô A Di Đà Phật! (3 lần)
– Con kính lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
– Kính lạy: Hoàng Thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần, các ngài Thần linh bản xứ cai quản trong khu vực này, Tổ tiên nội ngoại.
Hôm nay ngày….tháng….năm….
Tại (địa chỉ)…………………………
Hậu duệ tôn là:…………………….quỳ trước linh vị (đọc linh vị của Thủy tổ, Tiên tổ được liệt thờ trong nhà thờ họ).
Chúng con thành tâm sửa biện hương hoa, lễ vật, quỳ trước linh sàng, kính cẩn lạy tâu rằng:
Chúng con trộm nghĩ: tuổi tác tự Trời Phật ban cho
Hình hài nhờ Tổ tiên mới có
Nay tiết xuât đã sang
Chúng con mừng vui làm lễ thọ
Yết cáo chư vị Thần linh
Kính lạy miếu đường Tiên tổ
Xin rộng lòng nhân từ, đức độ
Mong sao ngày tháng mãi bền lâu
Ước gốc cành thê củng cố
Tưởng niệm công đức từ xưa
Gọi chút hương khói lễ nhỏ
Cúi xin chứng giám
Mong Tiên linh khơi rộng mạch Trường sinh
Cho hậu duệ leo lên thềm Thượng thọ
Ban cho cháu con phúc lộc dồi dào
Sức khỏe như suối nguồn bất hủ
Khấn đầu cúi lạy Thần linh, Tiên tổ thượng hưởng!
Giãi tấm lòng thành cúi xin chứng giám!
Nam Mô A Di Đà Phật! (3 lần, 3 lạy)
Cẩn cáo!